W dzisiejszych czasach orgromne znaczenie ma wychowanie prośrodowiskowe młodego pokolenia. Przedstawiony przeze mnie scenariusz lekcji przeznaczony jest do wykorzystania na lekcjach wychowawczych wklasie pierwszej gimnazjum.
Temat: Jak i dlaczego należy dbać o środowisko naturalne?
CELE:
- przekonanie o potrzebie ochrony środowiska,
- zwrócenie uwagi na złożoność stosunków Ziemia - człowiek,
- obalenie przekonania o niewyczerpalności zasobów Ziemi,
- motywowanie do bezpośrednich działań na rzecz Ziemi.
METODY:
pogadanka, praca z tekstem, dyskusja, burza mózgów.
MATERIAŁY POMOCNICZE:
teksty ekologiczne, kartki, pisaki.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Wstępna pogadanka.
Wychowawca zapisuje na tablicy cytat ze słynnej wypowiedzi indiańskiego wodza Seatle z 1851 roku:
„Jedno wiemy z pewnością. Ziemia nie została stworzona dla człowieka, to człowiek został stworzony dla Ziemi.”
Następnie pyta uczniów, jak rozumieją to zdanie. Zwraca uwagę na to, co człowiek uzyskuje od Ziemi i dla czego nie jesteśmy w stanie bez niej żyć (nawet w scien-fiction ludzie są nieszczęśliwi w wybudowanym przez siebie sztucznym świecie i tęsknią za Naturą). Podkreśla, co człowiek może dać Ziemi i powinien, zgodnie z kształtującą się współcześnie moralnością ekologiczną. Można skorzystać z wypowiedzi Heideggera:
„Zamieszkiwanie nie jest zasiedlaniem, ale przede wszystkim roztaczaniem troski i tworzeniem takiej przestrzeni, w której coś staje się sobą i osiąga stan rozkwitu. Zamieszkiwanie to nade wszystko gotowość ocalania w dawnym sensie, uwalniania czegoś po to, by stało się sobą, tym, czym jest w swojej istocie... Zamieszkiwanie jest troską o rzeczy, tak by mogły ujawnić siebie, własną naturę, osiągnąć swoje przeznaczenie...”
2. Praca w grupach.
Wychowawca dzieli klasę na cztery grupy. Zadaniem grup będzie przygotowanie jak najwięcej argumentów do dyskusji i przekonanie rówieśników o swojej racji. Wykorzystujemy następujące cytaty:
„Potrzebujemy natury, aby żyć w pełni - powietrzem, pożywieniem, ciepłem, duchem... Tym czasem żyjemy tak, jakby natura była nam potrzebna jedynie do zapewnienia czegoś ponad to: papieru, możliwości wypoczynku, wykwintnej żywności, pracy przynoszącej pieniądze” (Susan Griffin „Woman and Nature”, 1978)
jedna grupa młodzieży szuka argumentów na potwierdzenie tej tezy, druga - przeciwko
„Rodzaj ludzki jako całość stał się najsilniejszym gatunkiem na Ziemi, co doprowadziło do zachwiania równowagi sił między człowiekiem a Ziemią. Natura, niegdyś sroga i wzbudzająca strach władczyni, sama jest teraz ciemiężona i potrzebuje ochrony przed potęgą ludzką. Ponieważ jednak człowiek nadal tkwi mocno w Naturze, bez względu na to, na jakie szczyty intelektu i techniki może się wspiąć, takie naruszenie równowagi obróciło się także przeciwko niemu, a zagrożenie, jakie stanowi dla Ziemi, jest równocześnie zagrożeniem dla niego samego.” (Jonathan Schell „The Fate of the Earh”, 1982)
jedna grupa młodzieży szuka argumentów na potwierdzenie tej tezy, druga – przeciwko
3. Dyskusja.
W oparciu o przemyślenia młodzieży prowadzimy dyskusję o stosunku człowieka do Ziemi. W posumowaniu warto zwrócić uwagę na to, jak zmieniał się stosunek człowieka do Ziemi w ciągu stuleci.
4. Burza mózgów.
Jak każdy z nas może pomóc Ziemi, a przez to każdemu z nas? Uczniowie podają swoje pomysły, a dopiero po zakończeniu fazy twórczej następuje ocena pomysłów i wybór najciekawszych, najprzydatniejszych w naszym codziennym życiu, najskuteczniejszych.
5. Zakończenie - pogadanka.
Nauczyciel zapisuje wcześniej na tablicy lub kartonie motto, które teraz pokazuje uczniom:
„Musimy poważnie potraktować zasadę ekologii, zgodnie z którą Natura jest bardziej złożona, niż myślimy, i że być może nigdy nie będziemy w stanie pojąć tej złożoności”.
Prosimy uczniów o chwilę zastanowienia. Sprawdzamy, czy dobrze rozumieją pojęcie ekologia (nauka badająca wszelkie zależności między organizmami, oraz między nimi a ich środowiskiem). Warto podkreślić fakt, że ze względu na złożoność Natury, tak na prawdę nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszelkich zmian, jakie może spowodować nasza ingerencja w Naturę. Człowiek zmienia Naturę od tysiącleci, ale nasz wpływ na nią szczególnie się nasilił w ciągu ostatnich 200 lat. Jeżeli nie zminimalizujemy naszej ingerencji, może nasz czekać trudna do przewidzenia katastrofa. Jeżeli chcemy przeżyć - musimy chronić pozostałości mało zmiennej Natury, aby te enklawy pozwoliły w przyszłości odrodzić się światu.
Agnieszka Zielenkiewicz, nauczyciel biologii w ZSO Nr 9 w Białymstoku